Informator pogrzebowy

I. FORMALNOŚCI I POGRZEB

1. Formalności w sytuacji śmierci bliskiej osoby

Niestety, w przypadku śmierci bliskiej osoby, nim będzie można w spokoju opłakiwać jej odejście, konieczne jest dopełnienie bardzo wielu formalności. Zazwyczaj zakłady pogrzebowe starają się służyć pomocą swoim klientom w przejściu wszystkich procedur, niemniej jednak wiedza o tym, jak załatwić wszystkie sprawy formalne i pozyskać dokumenty niezbędne do zorganizowania pogrzebu, może okazać się przydatna.

Karta zgonu – wystawiana jest zależnie od miejsca śmierci:

  • jeśli zgon nastąpił w domu, wystawia ją lekarz rodzinny albo lekarz pogotowia ratunkowego (pogotowie wzywamy w celu potwierdzenia zgonu dzwoniąc pod numer 999 lub 112),

  • jeśli zgon nastąpił w szpitalu kartę wystawia lekarz prowadzący,

  • jeśli okoliczności śmierci zmarłego budzą wątpliwości, ciało trafia do Zakładu Medycyny Sądowej, który wystawia później odpowiedni dokument.

Po wystawieniu karty zgonu ciało zostaje przewiezione do kostnicy miejskiej. Jest to moment, w którym najbliżsi zmarłego mogą już skontaktować się z wybranym zakładem pogrzebowym i rozpocząć przygotowania do pogrzebu.

Zwracając się do zakładu pogrzebowego należy dysponować następującymi dokumentami:

  • kartą zgonu,

  • dowodem osobistym osoby zmarłej,

  • dowodem osobistym małżonka osoby zmarłej,

  • zaświadczeniem z zakładu pracy albo ostatnim odcinkiem emerytury lub renty.

Akt zgonu – należy zgłosić się po niego do Urzędu Stanu Cywilnego.

Ubiegając się o akt zgonu w USC należy dysponować następującymi dokumentami:

  • kartą zgonu,

  • dowodem osobistym i paszportem osoby zmarłej (albo innym dokumentem tożsamości) –
    w przypadku braku tych dokumentów potrzebne będzie złożenie stosownego oświadczenia,

  • dowodem osobistym współmałżonka osoby zmarłej lub skróconym odpisem aktu małżeństwa,

  • dowodem osobistym innej osoby zgłaszającej zgon,

  • książeczką wojskową (gdy zmarły nie ukończył 50 lat).

1a. Formalności w sytuacji śmierci bliskiej osoby za granicą

W przypadku śmierci osoby bliskiej poza granicami naszego kraju, za przetransportowanie zwłok do Polski oraz za dopełnienie wszelkich spraw formalnych będzie odpowiedzialna firma, którą poproszą Państwo o pomoc w tej sytuacji.

 

2. Pogrzeb – organizacja

Już podczas pierwszego spotkania z przedstawicielem zakładu pogrzebowego można omówić wszystkie szczegóły dotyczące pogrzebu. Ważne jest, aby podczas pierwszej wizyty dysponować już wszystkimi dokumentami, niezbędnymi do zorganizowania pochówku. [patrz „Formalności”]

Co mogą Państwo ustalić z zakładem pogrzebowym?

  • termin pogrzebu,

  • termin kremacji – jeśli taka była wola zmarłego lub jeśli wymagają tego okoliczności,

  • miejsce pochówku,

  • typ obrządku – czy będzie to ceremonia w obrządku religijnym czy też pogrzeb świecki,

  • można wybrać trumnę (lub urnę), w której pochowana zostanie osoba zmarła.

UWAGA: Pracownicy zakładu pogrzebowego mogą służyć Państwu pomocą w załatwieniu wszystkich spraw formalnych związanych z pogrzebem, w tym także w uzyskaniu zwrotu zasiłku pogrzebowego z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Od 1 marca 2011 r. zasiłek pogrzebowy wypłacany jest w wysokości 4000 złotych.

 

3. Pogrzeb – śmierć nienarodzonego dziecka

Jeśli dziecko zmarło przed końcem 22-ego tygodnia ciąży, wtedy – zgodnie z przyjętą praktyką – śmierć traktowana jest jako poronienie. W takim wypadku nikt nie wymaga od rodziców rejestracji dziecka w USC, a ciało maluszka pozostaje w szpitalu i nie jest wydawane najbliższym. Nie ma jednak żadnych przeszkód, jeśli rodzice pragną pochować swoje nienarodzone maleństwo. Muszą wtedy zebrać komplet dokumentów i dopełnić takich samych formalności jak rodzice dziecka zmarłego w późniejszym okresie ciąży.

Dokumenty, które odbiera się ze szpitala:

  • bez względu na termin przerwania ciąży należy odebrać pisemne zaświadczenie
    o narodzinach dziecka,

  • karta zgonu.

UWAGA: Jeśli niemożliwe jest ustalenie płci zmarłego dziecka, wtedy rodzice mogą podać płeć prawdopodobną, ustalaną intuicyjnie, w oparciu o przeczucia matki.

Dokumenty, które odbiera się z Urzędu Stanu Cywilnego:

  • w przypadku, gdy dziecko urodziło się martwe, wydawany jest akt urodzenia z odpowiednią adnotacją,

  • jeśli dziecko przyszło na świat żywe i zmarło kilka minut po porodzie, wtedy wydawany jest podstawowy akt urodzenia,

  • w akcie urodzenia wpisywane są dane obojga rodziców oraz imię zmarłego dziecka.

UWAGA: W przypadku śmierci nienarodzonego dziecka rodzice mają prawo zgłosić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o jednorazową pomoc na pokrycie kosztów pogrzebu. Aby ją otrzymać należy zgłosić się do ZUS-u dysponując następującymi dokumentami:

  • skróconym odpisem aktu urodzenia dziecka (z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe),

  • skróconym odpisem aktu zgonu dziecka,

  • wypełnionym wnioskiem o wypłatę zasiłku pogrzebowego,

  • oryginalnymi rachunkami i fakturami potwierdzającymi wysokość kosztów pogrzebu,

  • w celu ustalenia pokrewieństwa z dzieckiem, przedstawia się skrócone odpisy aktów stanu cywilnego osób, które ubiegają się o pomoc.

 

4. Pogrzeb – dziecko bez chrztu

Kościół katolicki nie robi trudności rodzicom, których wolą jest zorganizowanie pogrzebu przedwcześnie zmarłego, nieochrzczonego dziecka. Jeśli pragną tego rodzice, na pogrzebie może zostać odprawiona także msza święta. W takim przypadku księża bardzo często zaznaczają, że modlitwy kierowane są bardziej w intencji rodziny niż samego dziecka, które w swoim krótkim życiu nie zdążyło popełnić żadnych grzechów. Podkreślają również miłość Jezusa Chrystusa do każdego człowieka, bez względu na jego wiek czy czas, jaki dane mu było przeżyć, a także zaznaczają dążenie do chrztu świętego maleństwa, który nie zdążył się odbyć. Aby to zaakcentować, podczas ceremonii księża symbolicznie skraplają wodą święconą trumnę z ciałkiem maluszka.

 

5. Pogrzeb – śmierć samobójcza

Kościół katolicki nie robi trudności w zorganizowaniu pogrzebu osoby, która zmarła w wyniku śmierci samobójczej. Zapisy Kodeksu Prawa Kanonicznego jasno stwierdzają, że jeśli samobójca
w swoim życiu nie sprzeniewierzył się wierze katolickiej i nie występował przeciw naukom Kościoła, wtedy nie można odmówić mu pochówku. Samobójstwo jest bowiem w pewien sposób usprawiedliwione przez fakt, iż czyn ten popełnia się pod wpływem bardzo silnych emocji, w akcie rozpaczy lub desperacji.

 

II. SPADEK

1. Formalności

Chociaż ból i poczucie straty po śmierci bliskiej osoby mogą być tak wszechogarniające, że sprawy spadkowe chcieliby Państwo odłożyć na później, nie należy z tym zwlekać zbyt długo. Warto jak najszybciej uregulować wszystkie formalności związane z dziedziczeniem, aby uniknąć ewentualnych problemów (związanych np. z prawem własności nieruchomości).

Postępowanie spadkowe można przeprowadzić na dwa sposoby: u notariusza lub drogą sądową.

Jeśli kwestia dziedziczenia nie nastręcza wątpliwości, zmarły pozostawił testament lub jest niewielu spadkobierców między którymi nie ma sporu, wtedy najszybszym sposobem przejęcia spadku jest stawienie się w kancelarii notarialnej - aby potwierdzić dziedziczenie. W takim wypadku wszystkie osoby, które mają prawo do spadku (np. małżonek zmarłego i jego dzieci) powinny stawić się
u notariusza pamiętając o zabraniu następujących dokumentów:

  • dowód osobisty każdej osoby ubiegającej się o spadek,

  • odpis aktu urodzenia każdej osoby ubiegającej się o spadek,

  • odpis aktu zgonu zmarłego,

  • odpis aktu małżeństwa – musi pamiętać o tym dokumencie wdowa lub wdowiec, a także córki zmarłego, które wyszły za mąż i przyjęły nazwisko męża,

  • dokumenty potwierdzające własność, np. nieruchomości (weryfikują, czy zmarły miał prawo do danych nieruchomości i ruchomości, czy byli współwłaściciele, a także czy sytuacja prawna jest jasna).

 

W przypadku, gdy zapada decyzja o przeprowadzeniu postępowania spadkowego drogą sądową (kwestie dziedziczenia są niejasne, jest wielu spadkobierców, kwestia podziału majątku budzi spory, bądź też z przyczyn finansowych – opłaty sądowe są znacznie niższe niż opłaty notarialne) należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, pamiętając o zebraniu takich samych dokumentów jak przy potwierdzeniu dziedziczenia u notariusza. Spadkobiercy muszą złożyć wniosek wraz z kompletem dokumentów w sądzie rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zameldowania osoby, po której mają dziedziczyć.

 

Dziedziczenie a długi zmarłego

W przypadku gdy osoba zmarła pozostawiła po sobie długi, których wysokość przewyższa wartość majątku, który ma być spadkiem, spadkobierca ma do wyboru dwie drogi postępowania:

 

  • może złożyć wniosek o odrzucenie spadku w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca ostatniego zameldowania osoby zmarłej, dzięki czemu nie tylko nie otrzyma żadnego majątku, ale także nie będzie odpowiadał za długi zmarłego;

  • może złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca ostatniego zameldowania osoby zmarłej wniosek o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, dzięki czemu będzie zobowiązany do spłacenia długów zmarłego, ale nie powyżej wartości majątku otrzymanego w spadku.

Dziedziczenie – nieślubne dzieci

Dzieci nieślubne mają takie same prawa do majątku zmarłego rodzica i dziedziczą na takich samych zasadach, jak dzieci narodzone w związku małżeńskim. Jeśli postępowanie spadkowe toczy się na drodze sądowej, wtedy sąd podzieli cały majątek równo pomiędzy wszystkich spadkobierców ustawowych.

W przypadku gdy zmarły pozostawił testament jasno wskazujący osoby dziedziczące majątek, pozostałe osoby nie otrzymają żadnego spadku, mają jednak prawo do ubiegania się o zachowek (dotyczy to zarówno dzieci ze związku małżeńskiego jak i dzieci nieślubnych).


Dziedziczenie – a separacja

Jeśli małżeństwo żyło ze sobą w separacji, która nie została orzeczona przez żaden sąd, w takim przypadku prawo dziedziczenia wygląda tak samo, jak wówczas gdy nie ma separacji. Dotyczy to nawet tych małżeństw, które są ze sobą w wieloletniej separacji. Jeśli jednak separacja została orzeczona przez sąd, wtedy małżonek zmarłego nie ma żadnych praw do jego majątku, a osoby prawnie dziedziczące spadek zostają wyznaczone droga sądową.

 

Pominięty spadkobierca

Zdarza się, że spadkobierca ustawowy, mający prawo do dziedziczenia po zmarłym, zostaje pominięty podczas postępowania spadkowego. Dzieje się tak np. w przypadku gdy nieślubne dziecko, które nie utrzymuje bliższych kontaktów z biologicznym ojcem, dopiero po jakimś czasie dowie się o jego śmierci. W takiej sytuacji pominięty spadkobierca ma prawo do ubiegania się na drodze sądowej o należną mu część majątku zmarłego.

W tym celu musi:

  • ustalić, który sąd przeprowadzał postępowanie sądowe,

  • w tym samym sądzie złożyć wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku wskazując w uzasadnieniu swoje prawo do części majątku po zmarłym (np. prawo wynikające z ustawy).

Zachowek

W przypadku gdy zmarły sporządził testament, wskazujący tylko jednego spadkobiercę (z grona najbliższej rodziny lub spoza niej), pozostałe osoby mające ustawowe prawo do dziedziczenia nie otrzymają żadnego majątku. Mają wówczas prawo wystąpić do sądu o wypłacenie zachowku, będącego określoną kwotą pieniężną, stanowiącą ułamek wartości części spadku, który przysługiwałby im przy dziedziczeniu ustawowym.

Jedynie w kilku sytuacjach nie przysługuje prawo do zachowku:

  • gdy określone osoby zostały wydziedziczone w testamencie,

  • gdy spadkobierca odrzucił spadek,

  • gdy małżonek ubiegający się o zachowek znajdował się ze zmarłym w separacji orzeczonej na drodze sądowej,

  • gdy spadkodawca planował się rozwieść z osobą ubiegającą się o zachowek i wystąpił do sądu o separację lub o orzeczenie rozwodu.

W przypadku zaistnienia którejkolwiek z powyższych okoliczności prawo do zachowku przechodzi na zstępnych wykluczonych spadkobierców (dzieci, wnuki).

 

Odprawa pośmiertna

Jeśli zmarły był zatrudniony, jego najbliższej rodzinie przysługuje odprawa pośmiertna, która wypłacana jest przez jego pracodawcę. W zależności od długości zatrudnienia zmarłego u danego pracodawcy, zmienia się wysokość odprawy:

  • w przypadku gdy zmarły był zatrudniony w firmie krócej niż 10 lat, rodzinie przysługuje 1-miesięczne wynagrodzenie,

  • w przypadku gdy zmarły był zatrudniony w firmie dłużej niż 10 lat, rodzinie przysługuje 3-miesięczne wynagrodzenie,

  • w przypadku gdy zmarły był zatrudniony w firmie minimum 15 lat, rodzinie przysługuje 6-miesięczne wynagrodzenie.

W sytuacji gdy zmarły został przez pracodawcę ubezpieczony na życie, obowiązek wypłacenia odprawy pośmiertnej najbliższej rodzinie zmarłego przechodzi na ubezpieczyciela.

 

Spadek a Urząd Skarbowy

Przyjęcie spadku, bez względu na formę, uznawane jest za nabycie określonych, dodatkowych dóbr materialnych. W takiej sytuacji należy zapłacić podatek od spadków i darowizn, jednak z pewnymi wyjątkami. Z obowiązku opłacania podatku zwolnieni są:

  • wdowa/wdowiec po zmarłej osobie,

  • dzieci (także pasierby) i wnuki zmarłego,

  • rodzice i dziadkowie zmarłego,

  • rodzeństwo zmarłego.

W chwili obecnej (czyli w 2013 roku) obowiązek zapłacenia podatku od spadków i darowizn powstaje również w przypadku, gdy wysokość dziedziczonego majątku jest wyższa niż kwota:

  • 9.637 zł – dla spadkobiercy z I grupy (wdowa/wdowiec, dzieci, rodzice, dziadkowie, wnuki, pasierby, zięciowie, synowe, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie);

  • 7.276 zł – dla spadkobiercy z II grupy (dzieci i wnuki rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, dzieci, wnuki i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków);

  • 4.902 zł – dla spadkobiercy z III grupy (osoby niespokrewnione ze zmarłą osobą lub
    należące do dalszej rodziny, jednak spoza II grupy podatkowej).

UWAGA: W celu niknięcia płacenia podatku od spadków i darowizn należy zgłosić się do Urzędu Skarbowego z wypełnionym formularzem SD-Z2 („Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych”). Formularz ten należy złożyć do fiskusa nie później niż w ciągu 6 miesięcy od nabycia spadku.

Po otrzymaniu decyzji Urzędu Skarbowego określającej wysokość podatku od spadku i darowizn, podatnik ma 14 dni na uregulowanie należności (licząc od dnia otrzymania dokumentu).


III. TESTAMENT

Jak sporządzić testament?

Testament można sporządzić albo u notariusza albo samodzielnie.

Aby testament sporządzony samodzielnie został uznany przez sąd musi spełniać następujące warunki:

  • musi zostać napisany odręcznie (nie może zostać napisany na komputerze, wydrukowany i opatrzony podpisem),

  • musi być opatrzony datą z wyraźnym zaznaczeniem dnia spisania testamentu - gdyby w późniejszym okresie został spisany kolejny testament łatwo będzie zweryfikować kolejność ich powstania ,

  • musi być podpisany (odręcznie, w sposób nie budzący wątpliwości co do osoby spisującej testament),

  • nie może stawiać warunków wobec spadkobierców, po których spełnieniu otrzymają oni spadek (np. wnuk otrzyma dom i pieniądze, jeśli wstąpi w związek małżeński).

Testament pozwala na wskazanie dowolnych osób, które mają odziedziczyć majątek, nawet spoza grona spadkobierców ustawowych (czyli spoza grona najbliższej rodziny). Daje także możliwość dokładnego określenia części majątku jakie przypadną konkretnym osobom, z wskazaniem przedmiotów i kwot pieniężnych.

UWAGA: Sporządzając testament należy zadbać o to, aby został on odnaleziony po śmierci osoby, która go sporządziła. Dlatego też warto położyć go w miejscu, gdzie będzie łatwy do znalezienia przez spadkobierców, bądź też powierzyć go zaufanej osobie z prośbą o jego otworzenie
w odpowiednim czasie.